به گزارش مشرق، بازی های المپیک میراث یکی از قدیمی ترین مراسم سنتی بشری است که شانزده قرن سابقه دارد. در آغاز بازی‎های المپیک به جشنواره ورزشی گفته می‏ شد که به عقیده باستان شناسان و تاریخ نویسان در یونان باستان به انجام می‎رسید و جشن‎های آن هر چهارسال یک بار و به مدت یک هزار و دویست سال برپا شد. گفته می‌شود ادای احترام به زئوس - پادشاه خدایان یونان - علت برگزاری این جشن‌ها بوده که جنبه مذهبی هم داشته است.

المپیک در آغاز پیدایش با شرایط و ویژگی های خاص همان زمان برگزار می شد اما به مرور و در طول تاریخ برگزاری این جشنواره بزرگ ورزشی دستخوش تغییراتی زیاد شد و اینگونه سیر تاریخی المپیک باستان تا المپیک نوین به وجود آمد. تاریخ نگاران متفق القول شروع بازی‏های المپیک یونانیان یا همان المپیک باستان را سال ۷۷۶ سال قبل از میلاد اعلام کرده‎اند چرا که نام قهرمانان بازی‎ها از این سال به بعد در کتیبه‎ها و کتاب‎های تاریخ ثبت شده است. گفته می شود اما آنچه مسلم است اینکه اولین دوره بازی های المپیک نوین سال ۱۸۹۴ در آتن یونان برگزار شد. از آن سال تا امروز سی دوره از بازی های المپیک نوین برگزار شده است و سی و یکمین دوره این بازی ها هم تا دو ماه دیگر در ریودوژانیرو برزیل آغاز خواهد شد.

مثل ادوار گذشته بازی های المپیک، سی و یکمین دوره این بازی ها هم با نماد معروف «پنج حلقه متصل به هم» که نشانگر حضور پنج منطقه دنیا در این بازی ها است، برگزار می شود؛ این نمادها نخستین بار درالمپیک نوین مورد استفاده قرار گرفت و در المپیک باستان هیچ جایگاهی نداشت همان طور که نشانی از مشعل و حمل آن در المپیک باستان به جا نمانده در حالیکه حمل مشعل بخش ثابتی از جشن های یونانیان بود.

در کل اینکه المپیک، این گردهمایی بزرگ ورزشی ریشه ای عمیق در تاریخ ورزش جهان دارد و مسیری چندین قرنی را طی کرده تا به شکل امروزی خود رسیده است.

 

 

افسانه های پیدایش المپیک
تاریخ نگارانی که شروع بازی های المپیک یونانیان معروف به المپیک باستان را به ۷۷۶ سال قبل از میلاد اعلام کرده اند، بر این باورند که محل برگزاری این بازی‎ها در دشت المپیا در منطقه آلیس، سی کیلومتری بندر کاتاکونو در ساحل شمال غربی پلوپونز در یونان است. بر همین اساس باستان شناسان اروپایی از اوایل قرن نوزدهم بقایای دشت المپیا را بازدید کردند تا با اکتشافات خود، درباره تاریخ پیدایی المپیک به کاوش بپردازند.

در کل اینکه افسانه‎های زیادی درمورد پیدایش المپیک وجود دارد. یک افسانه می‎گوید "هرکول" که در اساطیر یونانی شناخته شده بود به علت ادای مالی که "اوگیاس" یا "اوژیاس" حکمران آلیس، در مقابل زحمات او عهده دار شده بود، وی و خانواده‎اش را کشت و برای بزرگداشت کار قهرمانی خود مسابقه دو به مسافت ۶۰۰ قدم ترتیب داد که چهار برادر وی هم در این مسابقه شرکت داشتند. تاجی از برگ درخت زیتون وحشی هدیه‎ای بود که برای اهدا به برنده این مسابقه در نظر گرفته شده بود.

"پلوپس" که در مسابقه ارابه رانی بر "اوانو مایوس"، شاه پپسیا پیروز شد و به افتخار ازدواج با دختر شاه نایل آمد چندین مسابقه در سال ۸۸۴ قبل از میلاد ترتیب داد. این حکایت دیگر از تاریخ پیدایش المپیک است.

یک افسانه دیگر حکایت از آن دارد که "زئوس" و "کرونوس"، دو خدای یونان باستان، با یکدیگر بر سر فرمانروایی المپیا به جدال برخاستند. زئوس در این جدال پیروز شد و بر اساس این داستان مسابقات المپیک یاد بود این پیروزی است.

افسانه دیگر اما می‎گوید "ایفه توس"، حکمران آلیس و "لیکور گوس"، حکمران اسپارتا برای خشنودی خدایان و مصون بودن از خشم آنان تصمیم گرفتند دشت المپیا را منطقه بی طرف اعلام کنند تا به دور از هجوم سلحشوران دو قوم، محل امنی برای انجام بازی‎ها باشد. از این تاریخ به بعد بازی‎ها هر سال با طلوع نخستین ماه نو در اوج تابستان یعنی تیرماه آغاز می‎شد.

قربانی کردن برای یک روز رقابت در المپیک باستان
بازی‌های المپیک در بین یونانی‌ها اهمیت زیادی داشت طوریکه در دوران باستان مورخان یونانی از آن به عنوان یک واحد برای اندازه گیری زمان استفاده می‌کردند و بر این اساس یک المپیاد بیانگر چهار سال بود. نخستین بازی‌های المپیک یونانیان با جشن و سرور همراه بود و پیش از گشایش آن با قربانی کردن در معبد زئوس همراه می‌شد. سپس بازی‎ها برگزار می شد و در پایان تاجی از درخت غار به برندگان اهدا می‎شد.  این بازی‎ها در سال‎های نخستین، تنها در یک روز انجام می‎شد اما بعدها به بیشترین طول زمانی خود که پنج روز بود، کشیده شد. بازی‎های المپیک ابتدا فقط شامل یک مسابقه ساده "دو" بود اما مشتزنی، ارابه رانی چهار اسبه، دویدن با لباس ساده، سپر و سایر تجهیزات، پنتاتلون (شامل پرش طول، پرتاب نیزه، دوی ۲۰۰ متر)، پرتاب دیسک، کشتی و پانکراتیوم (ترکیبی از کشتی و مشتزنی) رشته‌هایی بودند که ۹۶ سال بعد به این بازی‎ها اضافه شدند.

 

ممنوعیت بانوان و زنی که نامدار شد
در بازی های المپیک باستان یا همان جشن های مذهبی که فقط در یونان برگزار می شد، همه مردم حق حضور در مسابقات را نداشتند و به نوعی این رقابت ها  تنها مختص یونانیان اصیل بود. از طرفی چون جنبه مذهبی آن بازی ها بر جنبه ورزشی ترجیح داشت، محدودیت های زیادی در مورد شرکت کنندگان اعمال می شد؛ طوریکه تنها مردان اصیل یونانی که برده نبودند و آزاد متولد شده بودند، می‌توانستند در  این مسابقات شرکت کنند ضمن اینکه از حضور افرادی که دارای سوء پیشینه و انجام جنایات و خلافکاری های اخلاقی بودند جلو گیری می شد و گاهی از شرکت بستگان آنها نیز ممانعت می کردند.

دیگر اینکه زن ها حق شرکت در بازی ها را نداشتند و حتی به آنها اجازه تماشای مسابقات هم داده نمی شد، برای زن ها به احترام "هرا" همسر "زئوسگ" و مادر "هرکول" و در تاریخ دیگری مسابقه برگزار می شد ضمن اینکه زن‌های ازدواج کرده اصلا حق شرکت در مسابقات را نداشتند و در صورت مخالفت باید بهای آن را با جان‌شان می‌پرداختند. البته بعدها بانویی به نام «هیپو دامیاری» برای شرکت داده شدن بانوان در بازی های المپیک تلاش های زیادی کرد و از همین رو، از وی به عنوان موسس المپیک بانوان یاد می شود.

حضور برهنه در بازی‎ها
شرکت کنندگان در المپیک باستان به صورت شخصی و نه به عنوان نماینده شهر یا ناحیه ای خاص در آن بازی ها شرکت می کردند.  آنها برهنه در مسابقات حاضر می شدند و حتی در حین به منظور نرم نگه داشتن پوست خود و همچنین جلب نظر تماشاچیان، بدن خود را چرب می کردند. گفته می شود شرایط مساعد آب و هوایی یکی از دلایل حضور اینچنینی شرکت کنندگان در المپیک باستان بود  و دیگر اینکه آن بازی ها تا حدودی، جشن دستیابی به جسم بشر بود و به همین دلیل یونانی‌ها که در کل برهنگی را خجالت آور نمی‌دانستند بدون لباس در مسابقات حاضر می شدند. البته مورخان به دلایل دیگری هم برای حضور برهنه شرکت کنندگان در المپیک باستان اشاره داشته اند از جمله اینکه لخت بودن بخشی از مراسم مذهبی بود که بر مفهوم گذرا بودن تأکید داشت.

معرفی اولین قهرمان المپیک باستان
به خاطر خیلی از اتفاقات که در ادامه این گزارش به آن اشاره می شود، تمام آثار المپیک باستان برای یک دوره زیر خروارها خاک مدفون شدند اما آنچه بر اساس نوشته های تاریخ نویسان می توان به آن دست یافت این است که نخستین مرد پیروزی در بازی های المپیک باستان «کروئبوس» بود؛ ک آشپز مقیم نزدیکی های آلیس را که در یک مسابقه دوی سرعت به مقام قهرمانی رسیده و حریفان خود را پشت سر نهاده بود. این مسابقه تقریبا ۲۰۰ یارد بود. البته از طرفی دیگر گفته می شود که پیش از این مسابقه دو، رویدادهای دیگری هم جریان داشته است که در جایی ثبت نشده است به همین دلیل سال ۷۷۶ پیش از میلاد نخستین سال بازی های المپیک و و «کروئبوس» هم نخستین قهرمان این بازی ها شناخته شده اند.

تحریم المپیک بعد از ۲۹۳ دوره
ویژگی‌های مردانه مانند قدرت و ورزیدگی که فرهنگ یونانی وقت ارج می‌نهاد، مواردی بود که تمرکز اصلی بازی‌های المپیک باستان روی آنها بود. در حاشیه المپیک مسابقه‌های شعر و شاعری، سخن‌وری و موسیقی هم برگزار می‎شد. در کل اروپاییان، بازی های المپیک یونانیان ر از مظاهر اجتماعی این تمدن می دانند. تاریخ نگارانی مانند «هرودت» از آن به عنوان قدیمی ترین و بزرگ ترین جنبش اجتماعی و مذهبی و ورزشی یاد کرده اند.

با همه اینها سال ۳۹۲ میلادی، زمانی که یونان در تصرف رومی ها بود، امپراطور روم به نام «تئودوسیوس» به علت نفاق و دشمنی میان رومی‌ها و یونانی‌ها و متهم کردن یکدیگر به سواستفاده از مقام قهرمانی و نفاق و کینه توزی میان آنها، دستور تحریم بازی‌ها را صادر کرد. در این میان دسته ای از تاریخ نگاران علت عمده این تحریم را مسیحی شدن امپراطور روم می دانند و معتقدند که چون تحمل دیدن مراسم بازی های المپیک مانند قربانی کردن را نداشت، چنین دستوری را صادر کرد.

درکتاب «ورزش سرآمد ایرانیان» آمده است: این زمان مصادف با دویست و نود و سومین و آخرین دوره بازی ها بود. با این دستور به برگزاری بازی ها خاتمه داده شد و حتی نام قهرمانان این دوره از تاریخ حذف شد.

سی و چهار سال پس از تحریم بازی‎های المپیک « تئودوسیوس دوم» دستور تخریب دشت المپیا را داد، همزمان مجسمه زئوس - مظهر بازی‌ها - را به قسطنطنیه حمل کردند و بعدها آن را به آتش کشیدند. دو زلزله در سال های ۵۲۱ و ۵۵۱ میلادی، موجب طغیان آب رودخانه های «الفیوس» و «کلادیوس» و در نتیجه از بین و مدفون شدن تمام آثار مذهبی و ورزشی این ناحیه شد.

بیرون کشیدن دهکده المپیک از دل خاک
دشت المپیا زیر هزاران خروار خاک مدفون شده بود اما در اوایل قرن هجدهم باستان شناسان تلاش کردند تا بتوانند آثار این دشت را از دل خاک بیرون بکشانند. "برنار دو مون فوکون" فرانسوی و "ویک موفرو" نخستین کسانی بودند که تلاش در این زمینه را آغاز کردند اما این "ابل بلوئه" و "دوبوآ" - دو افسر داوطلب فرانسوی - بودند که موفق شدند با حفر ۶ متری خاک به چند قطعه از بقایای باستانی دست یابند.

این اتفاق سال ۱۷۲۹ افتاد و ۱۴۵ سال بعد از آن یعنی سال ۱۸۷۴، "ارنست کورتیوس" که یک باستان شناس آلمانی بود کاوش‎های خود را برای پیدا کردن دهکده مدفون شده المپیک آغاز کرد و هفت سال بعد موفق شد دهکده المپیک را از دل خاک بیرون بیاورد. اکتشافات تا سال ۱۹۳۶ ادامه داشت و در این سال تمام آثار باستانی و مجموعه‎های مذهبی و ورزشی از زیر خاک بیرون آورده شد.

یک المپیک دیگر هم تعطیل شد
"بازی های هلنیک" نام دو دوره بازی‎های المپیک بود که به نشانه بیداری روح المپیک باستان طی سال‌های ۱۸۵۹ و ۱۸۷۰ در آتن برگزار شد. "ایوان گلیس زاپاس" بنیاینگذار برگزاری بازی‎های هلنیک بود که جنبه داخلی داشتند اما دولت یونان به دلیل مزاحمت تماشاگران و دخالت پلیس این بازی‏ها را تعطیل کرد.

 

... و المپیک در عصر نوین بازگشایی شد
از سال ۳۹۲ که بازی‎های المپیک به دستور "تئودوسیوس" تحریم شد، این بازی‎ها به مدت ۱۵۰۰ سال به فراموشی سپرده شد تا اینکه دوباره بازگشایی شد. "المپیاد و المپیک‎ها مظهر یک تمدن جامع میان کشورها، شهرها، قهرمانان، نظامیان و حتی مذاهب باستان بودند". این بخشی از صحبت‎های "بارون پیر فردی دو کوبرتن" است. پژوهشگری است که در بازگشایی المپیک نوین پیشگام بود. وی سال ۱۸۹۲ زمانیکه ۲۶ ساله و دبیر کل اتحادیه باشگاه‏های ورزشی فرانسه بود، در یک کنگره بین‎المللی ورزشی که در دانشگاه سوربون ترتیب داده شده بود خبر از بازگشایی دو‎باره بازی‎های المپیک پس از پانزده قرن داد. پس از آن با تلاش وی اسباب  برگزاری نخستین دوره بازی‎های المپیک در عصر نوین فراهم شد. اینگونه نخستین دوره بازی‎های المپیک سال ۱۸۹۶ در آتن یعنی زادگاه بازی‎های المپیک یونانیان، برگزار شد.

در کتاب سرآمدان ورزش ایران آمده است: البته دو سال قبل از آن "کوبرتن" و همکارانش با حضور ۷۹ نماینده از پانزده کشور کمیته بین‎المللی المپیک را در دانشگاه سوربون تشکیل دادند و "دی میتریوس ویکه لاس" یونانی را در اقدامی نمادین به عنوان رئیس این کمیته انتخاب کردند و خود کوبرتن هم دبیرکل شد. در بخشی از صحبت های کوبرتن آمده است "المپیزم موتور بزرگ بی صدایی است که شتاب و جنبش آن هرگز سکون ندارد". بر این اساس تاکنون و پس از گذشت ۱۱۶ سال، ۲۹ دوره بازی‏‎های تابستانی و ۲۰ دوره بازی‎های زمستانی المپیک برگزار شده است.